Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing

Risico
We zien opnieuw meer aanvragen voor begeleiding in vergelijking met vorig jaar. Meer inwoners maken gebruik van ondersteuning doordat mensen langer thuis blijven wonen. Daarnaast zien we steeds meer complexe aanvragen. De komende jaren bouwt de gemeente aan passende steunstructuren in de wijk, zodat inwoners met een psychische kwetsbaarheid zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Zo wordt er een nieuw product Beschermd Thuis ontwikkeld, waar we halverwege 2025 mee verwachten te starten. We kunnen nog niet voorzien wat het effect zal zijn op de inzet van begeleiding.
Daarnaast zijn per juli 2024 de nieuwe proeftuinen gestart. De financiële impact hiervan op begeleiding kunnen we op dit moment lastig inschatten. Het doel van de proeftuinen is wel om de trend van een stijgende zorgvraag te kantelen om ons zorgstelsel toekomstbestendig en betaalbaar te houden. Zo werken professionals samen aan collectieve oplossingen voor individuele vraagstukken. De financiële impact moet zijn dat het lukt om meer inwoners te ondersteunen voor hetzelfde geld. We monitoren dat, zodat hier de komende jaren meer inzicht in komt. Dit punt komt ook terug in de evaluatie van de proeftuinen eind 2025.

Beheersmaatregelen
We volgen de ontwikkeling van het aantal aanvragen voor begeleiding en de ontwikkeling van nieuwe producten. Daarnaast monitoren we de ontwikkelingen in de proeftuinen.

Risico
Met alle ontwikkelingen binnen de Raadhuislaan ligt een belangrijke opgave voor parkeren in dit gebied. Het gaat om de gebiedsontwikkelingen Raadhuislaan Noord en Zuid, te weten project Linck, herontwikkeling van de Lievekamp en Muzelinck, en project Lister.
Het realiseren van een integrale parkeeroplossing in dit gebied betekent een forse investering. Met de huidige parkeertarieven en -tijden leidt dit tot een jaarlijks exploitatietekort van naar schatting tussen € 700.000 en € 800.000. Uiteraard zijn hierin keuzes te maken.

Beheersmaatregel
Bovenstaande ambitie kan alleen gerealiseerd worden met aanpassing van ons parkeerbeleid. Zonder aanpassing zullen we onze ambities moeten bijstellen. We hebben de raad op 9 januari 2025 opiniërend gevraagd om een voorkeur uit meerdere scenario’s. In de loop van 2025 leggen we een besluit voor met daarbij een dekkingsvoorstel.

Risico
De VRBN kan ambities niet realiseren zonder het nemen van risico's. Risico's behoren bij het proces van verandering. Bij het vastgestelde beleidsplan 2024-2027 "Samenwerken aan verkracht en veiligheid" was het de verwachting dat de VRBN de ambities uit dat beleidsplan kan realiseren binnen de huidige financiële kaders.
In de Programmabegroting VRBN 2025 staat een bedrag van € 3,0 miljoen aan risico's opgenomen. Deze zijn nagenoeg volledig van structurele aard. De incidentele risico's kan de VRBN opvangen vanuit de algemene reserve. De belangrijkste structurele risico's zijn de hoge prijsstijgingen, gevaar op een cyberincident/datalek, lagere rijksuitkering (BDUR) en de ontwikkelingen huisvesting nieuwbouw/renovatie.   
Van de gemeentelijke bijdragen bedraagt het aandeel van de gemeente Oss 14,05%. Op basis hiervan is het structurele risico voor ons circa € 420.000.

Het werkveld van veiligheidsregio's is volop in ontwikkeling. Vooral op het thema informatievoorziening en de voorbereiding op crisisbeheersing is er sprake van een ontwikkeling van het takenpakket. Het Rijk financiert deze taken met een structurele doeluitkering die daarvoor gelabeld is. Dat betekent dat hiervoor geen aanvullende gemeentelijke bijdrage noodzakelijk is.

Beheersmaatregel
De voornoemde ontwikkelingen blijven we kritisch volgen en in principe geldt de regel extra kosten betalen uit "nieuw voor oud". Echter de VBRN heeft aangegeven dat dit beleidsprincipe haar grenzen heeft bereikt.

Risico
In 2026 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Na beëindiging van het wethouderschap ontvangt een wethouder een ontslaguitkering, tenzij de pensioengerechtigde leeftijd is bereikt. Dat is geregeld in de Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers (Appa). Voor de voormalige wethouders hebben we een voorziening wachtgeld wethouders. Voor de zittende wethouders is niet in te schatten of ze aanspraak gaan maken op het wachtgeld. Hierdoor kunnen we niet met een redelijke mate van zekerheid het bedrag inschatten. Daarom is een directe storting in de voorziening wachtgeld wethouders niet toegestaan. Als compensatie voor deze onzekere toekomstige wachtgeldverplichtingen storten we jaarlijks een bedrag van € 103.000 in de bestemmingsreserve wachtgeld wethouders.
De maximale wachtgeldverplichting van de huidige vijf wethouders wordt ingeschat op € 1,4 miljoen. Bij het daadwerkelijk ontstaan van de wachtgeldverplichting zal blijken of de reserve wachtgeld wethouders volstaat voor het aanvullen van de voorziening wachtgeld wethouders.
Bij bestemming jaarrekeningsaldo 2023 is deze reserve verruimd tot verplichtingen wethouders (wachtgeld en pensioen). De jaarlijkse mutaties in het kader van pensioenverplichtingen zijn moeilijk voorspelbaar. Daardoor is het moeilijk om aan te geven wat de minimale omvang van de reserve moet zijn. Vanuit de reguliere exploitatie doen we een jaarlijkse storting van € 103.000.

Beheersmaatregel
De pensioenverplichtingen worden elk jaar berekend via actuariële waardeberekening. Als gemeente fungeren wij als pensioenfonds voor wethouders en ex-wethouders. Als dekking van de verwachte pensioenverplichtingen hebben we een voorziening pensioenen wethouders. Wanneer deze voorziening te hoog of te laag is dan verrekenen we dit ook met de reserve wachtgeld. Een berekening van de minimale noodzakelijke omvang van deze reserve is niet te maken.
In de begroting wordt jaarlijks een bedrag van € 103.000 gestort in de reserve wachtgeld wethouders. Indien de reserve niet voldoende is dan wordt het tekort aangevuld in het jaar waarin het zich voordoet.

Risico
Als gevolg van het vollopen van het elektriciteitsnetwerk is het komende jaren vrijwel uitgesloten dat grootverbruikers een aansluiting op het elektriciteitsnetwerk kunnen verkrijgen. Hierdoor ontstaan problemen voor projecten als Industrieterrein Heesch-West, Duurzame Polder en andere projecten die een grootverbruikersaansluiting nodig hebben.

Beheersmaatregel
Voor de verschillende projecten zoeken we naar alternatieven zoals een energyhub voor Heesch-West. Daarnaast zetten we stevig in op de lobby bij Enexis en Tennet om de uitbreiding van het netwerk en het realiseren van tussenstation in Oss en uitbreiding pocket Wijchen zo hoog mogelijk op de prioriteitenlijst te krijgen. We hebben een multidisciplinair team dat hier aandacht voor heeft.

Risico
Als gevolg van uitstel van uitspraken door de Raad van State hebben we vertraging ondervonden in de realisatie van het project. Daardoor is het risicoprofiel van het project gestegen en is financiering duurder geworden. Ook is de looptijd van het project korter dan aanvankelijk gepland waardoor de terugverdientijd toeneemt.

Beheersmaatregel
We onderzoeken of met intergemeentelijke samenwerking een oplossing gevonden kan worden om de businesscase en de financiering rond te krijgen.

Risico
De integrale onderhoudsbestekken voor het onderhoud van beplantingen en zogenaamde dode elementen (meubilair, bebording en zwerfafval) worden in 2025 opnieuw aanbesteed. Met de integrale onderhoudsbestekken  onderhouden we de openbare ruimte. Het gaat om het onkruidvrij maken van beplantingen, knippen van hagen, snoeien plantsoenen maar ook het ledigen van afvalbakken, het opruimen van zwerfafval en het onderhouden van meubilair. Voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte hanteren wij de KOR (Kwaliteitscatalogus voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte). Dit is een beeldkwaliteitscatalogus waarbij gebieden zijn ingedeeld in kwaliteitsniveaus en die is vastgesteld door de gemeenteraad. De integrale onderhoudsbestekken zijn afgestemd op de kwaliteit die eerder door de gemeenteraad is vastgesteld. Zo onderscheiden we de niveaus goed, basis en sober. De centrumgebieden, en enkele bijzondere plekken hebben het hoge goed-niveau en de rest heeft het kwaliteitsniveau sober.

In 2024 zijn we geconfronteerd met flinke prijsstijgingen (ca. 20%). Ondanks een aantal flinke besparingen blijven we structureel een tekort houden van € 285.000. Voor 2025 hebben we door incidentele besparingen(€ 45.000), en de inzet van de AGR (€ 240.000)het tekort kunnen afdekken. Na 2025 kunnen we, op basis van de huidige stand van zaken, geen AGR meer inzetten. Dit betekent dat vanaf 2026 het tekort weer toeneemt naar € 285.000.

Beheersmaatregel

In 2025 worden in het Integraal Beheerplan 2026-2029 mogelijkheden (scenario’s) voorgelegd om het structurele tekort van € 285.000 op te lossen.  

Risico
De Omgevingswet is per 1 januari 2024 in werking getreden. Het Omgevingsplan is een van de kerninstrumenten binnen deze nieuwe Omgevingswet. Gemeenten krijgen tot 1 januari 2032 de tijd om het tijdelijke deel van het omgevingsplan en andere regels over de fysieke leefomgeving om te zetten naar een nieuw omgevingsplan voor de gehele gemeente. De Omgevingswet brengt nieuwe structurele en complexe taken en processen met zich mee. Landelijk gezien wordt gesproken over een terugverdientijd van 35 jaar (i.p.v. de eerder geschatte 10 jaar) als gevolg van de Omgevingswet. Dit betekent dat de lasten gedurende langere periode hoger zijn en de verwachte baten langer uitblijven. 2024 was het eerste jaar waarin we al werkenderwijs met de Omgevingswet ervaring konden opdoen. Het jaar van implementatie was nog niet representatief voor de lange termijn. Het duiden van de structurele financiële effecten was dus nog niet mogelijk in 2024.

Beheersmaatregel
Na een representatieve periode gewerkt te hebben met de Omgevingswet, brengen we de gevolgen van deze nieuwe wet op onze taken en processen in beeld. De afronding van deze impactanalyse met de in beeld gebrachte financiële consequenties staat nu gepland voor het 2^e kwartaal van 2025. We voorzien in elk geval dat de eerder tijdelijk toegekende formatie (5,5 FTE) binnen onze bestaande opgave structureel zal worden. We onderzoeken ook in hoeverre we deze kunnen dekken met toenemende inkomsten uit anterieure overeenkomsten en legeskosten. Andere financiële effecten nemen we mee in ons onderzoek.

Risico
Vanaf 1 januari 2023  betalen producenten mee aan de kosten die gemeenten maken voor het opruimen van zwerfafval. Gemeenten ontvangen een vergoeding voor dat deel van de opruimkosten dat betrekking heeft op de SUP-productcategorieën (de UPV-zwerfafvalvergoeding: verpakkingen, drinkbekers, lichte plastic tassen, vochtige doekjes, tabaksproducten met filter en ballonnen). Het aandeel wordt jaarlijks bepaald op basis van een samenstellingsonderzoek.

De UPV-zwerfavalvergoeding wordt ingezet als dekking voor de kosten van het opruimen van zwerfafval (Bestek “Dode Elementen). Mocht het bedrag lager uitvallen dan betekent dit dat we een tekort hebben op de begroting voor het uitvoeren van het bestek “Dode Elementen”.

Beheersmaatregel

We volgen de ontwikkelingen m.b.t. UPV vergoeding. In 2024 is de vergoeding ca. € 50.000 lager uitgevallen. De regeling bestaat nog tekort (2 jaar) om op basis van ervaringscijfers een structurele bijdrage te ramen.

Risico
Begin mei 2024 heeft een grote en heel complexe brand plaatsgevonden bij Vice Versa binnen de gemeente Oss. Door die brand hebben we allerlei extra kosten gemaakt. De kosten hebben ruim € 655.000 bedragen. We hebben voor die kosten Vice Versa aansprakelijk gesteld. Dit op basis van artikel 19.6 van de Omgevingswet.
Medio februari 2025 is deze schadeafwikkeling nog niet afgerond. De gemeente en de advocaten van Vice Versa zijn in gesprek over de afhandeling van het schadedossier. Onduidelijk is hoe dit verder zal verlopen.  
Beheersmaatregelen
We hebben bij de jaarrekening in dit kader een voorziening waardering overlopende activa gemaakt. Verder hebben we in februari 2025 een subsidieaanvraag ingediend bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Risico
De veiligheidsregio inventariseert samen met Brabant Water waar eventuele problemen in Oss kunnen ontstaan. Daar waar een probleem ontstaat adviseert de veiligheidsregio wat de beste oplossing is. Daarna kunnen we als gemeente beter ramen wat de kosten zijn voor alternatieve bluswatervoorzieningen.
Samen met de regio, veiligheidsregio en Brabant Water werken we op dit moment aan modelovereenkomst “Modelonderhoud Brandkranen”.
In 2024 heeft de veiligheidsregio besloten dat het beheer en onderhoud terug wordt overgedragen (inclusief financiële middelen en taken) aan de gemeente. De overgedragen financiële middelen moeten gereserveerd blijven voor deze taken. In het voorjaar van 2025 leggen wij het bestuur een advies voor. Dit betekent niet dat dit risico daarmee komt te vervallen. Het plaatsen van alternatieve bluswatervoorzieningen staat hier los van en zal blijven doorgaan totdat het streefnet van Brabant Water gerealiseerd is.

Beheersmaatregel
Inmiddels zijn er de afgelopen jaren circa 50 geboorde putten gerealiseerd waarvoor nog geen structurele financiële middelen beschikbaar voor het beheer en onderhoud zijn gesteld. Gelijktijdig met het bovengenoemde advies maken wij een separaat advies over beheer en onderhoudskosten van bestaande en toekomstige alternatieve bluswatervoorzieningen

Risico
De gemeente Bernheze, ’s-Hertogenbosch en Oss participeren in de grondexploitatie  Heesch West (regionaal bedrijventerrein). Hiervoor is een gemeenschappelijke regeling (GR) aangegaan. Samen met de provincie Noord-Brabant is een masterplan opgesteld voor dit bedrijventerrein dat uiteindelijk 80 hectare kan worden. Er zal een gefaseerde ontwikkeling plaatsvinden.

Het bestemmingsplan Heesch West is begin 2022 door de gemeenteraden van de grondgebied gemeenten Bernheze en ’s-Hertogenbosch vastgesteld. Na vaststelling bestemmingsplan is door 30 appellanten beroep ingesteld bij de Raad van State. Door algemene vertragingen bij de Raad van State in combinatie met de planomvang is grote vertraging in de beroepsprocedure aan de orde. Bij de beoordeling van de plannen door Raad van State zal ook bezien worden of de effecten (Stikstof) van Heesch West op Natura 2000-gebied voldoende worden beheerst.
Ook de stroomvoorziening is een punt van zorg. Het stroomnetwerk in Brabant zit vol en zorgt voor onzekerheid. Binnen Heesch West kijken we naar een slim energieconcept en een duurzame ontwikkeling van het bedrijventerrein.

In de eerste fase wordt 50 hectare ontwikkeld en in de tweede fase de overige 30 hectare. De resterende 30 hectare is bij de grondexploitatieberekening "afgewaardeerd" naar agrarische grondwaarde van € 6 per vierkante meter.

Het verwachte verlies van Heesch West bedraagt eind 2034 in totaal € 38 miljoen (eindwaarde eerste fase). Dit is € 5,5 miljoen lager. Dit komt omdat bij de actualisatie (begin 2025) van de grondexploitatie de behoedzaamheidsmarge op de grondprijzen eraf hebben gehaald.
De deelnemende gemeenten hebben in april 2022 een verliesvoorziening overgedragen aan de GR. Ons aandeel (30%) was € 13,1 miljoen.
Het lagere tekort van € 5,5 miljoen is gestort in een egalisatiereserve binnen de GR Heesch West.
De exploitatieberekening bevat risico’s op het gebied van gronduitgifte tempo, grondprijzen, kostenstijgingen (inflatie) en marktrente. Gelet op de ontwikkelingen wereldwijd denk aan de oorlog in Oekraïne en Trump aan de macht in de VS is de toekomst moeilijk te voorspellen. Daar is vooralsnog geen rekening mee gehouden in de exploitatieberekening. De belangstelling voor het terrein Heesch West is nog steeds hoog.

Beheersmaatregel
Naast de verliesvoorziening en egalisatiereserve van de GR hebben we een risicoreserve Heesch West van € 2,5 miljoen beschikbaar. Daarmee kunnen we eventuele onverwachte tegenvallers voor een deel opvangen. Hierdoor is het risico beperkt (en valt het dus in de categorie 'groen'). De grondexploitatieberekening van Heesch West wordt elk jaar geactualiseerd.